Vuvuzelanın sesi neden sinir bozucu?

Mehveş Evin'in yazısı

 İster sevin ister nefret edin, böyle bir yasak çıksaydı maçlarda pek çok başka sesin yasaklanmasına örnek teşkil ederdi. Bunu kim ister? Tabii ki kimse! Öyleyse mecburen vuvuzelaya alışmak zorundayız.

New Scientist, “Bu plastik trompetlerin sesi neden bu kadar sinir bozucu?” diye işin uzmanına sormuş. İngiltere Akustik Enstitüsü’nün başkanı ve akustik mühendisi Trevor Cox, merak edilen soruları cevaplamış. Biraz sinirinizi yatıştırması ümidiyle, vuvuzelayı Cox’tan dinleyin... 

Vuvuzela’dan ses nasıl çıkar?

Uzatılmış bir trompet gibidir vuvuzela. Dil, iki dudağın arasından çıkarılıp hava trompetin ağız kısmından püskürtülür. Çalanın dudakları saniyede 235 kez açılır ve kapanırken hava boruya gönderilir. 

Bu hava, konik bölümde rezonans yapar. Gerçek bir trompetçinin çaldığı vuvuzela, av borusuna benzer bir ses çıkarır. Ancak  hep bir ağızdan çalındığında bu ses fil sesini andırıyor.

İyi de ses ne file ne de trompete benziyor!

Yüzlerce vuvuzela bir arada çalındığında ses uğultu gibi çıkar. Maç izleyenler farklı zamanlarda, farklı frekanslarda çalıyor. Sonuç, vızıldayan böceklerin sesine benziyor.

Vuvuzela nasıl bu kadar gürültü çıkarıyor?

Aletin biçiminden kaynaklanıyor. 235 hertz’lik frekansta ses çıktığı gibi, vuvuzelalar frekansı katlayabiliyor. Biz bin 630 hertz bile ölçtük. Ayrıca korna biçimli müzik aletleri, daha yüksek frekanslı ses yaratır.

Bir metrede 116 desibel ses çıkardığından uzun süre vuvuzela çalınması duyma kaybına bile yol açabilir. Bir tanesini sadece 7-22 saniye arasında dinleyince makul ses seviyesini aşmış olursunuz.

Koskoca bir topluluk çok daha yüksek seviyelerde ses çıkartabildiğinden, bazı seyircilerin duyma kaybına uğradığı da kanıtlandı.

Peki sinir bozucu olmasının sebebi, gürültülü olması mı?

Yüksek perdeden sesler daha sinir bozucudur, evet. İşitme, aslında bir erken uyarı sistemi. Aniden yükselen seslere tepki veririrz çünkü tehlike anlamına gelebilir. Düzenli, alt perdeden sesleri duymamaya eğilimliyiz.

Fakat ses, vuvuzelada olduğu gibi yüksek çıkarsa bu sese uyum sağlamamız imkansızdır. Uğultu özelliği ise iyice hasta eder insanı.

Televizyon ve radyodan maç dinlerken deli olmamak için ne yapılabilir?

Yayıncılar sesin dengesini kurmalı. Dış sesi çok azaltırlarsa maçın tadı kalmaz, bu yüzden tamamen kesemezler sesi.  Bilgisayarda maç izliyorsanız, Londra’daki Queen Mary Üniversitesi’ndeki ‘Centre for Digital Music’i ziyaret edebilirsiniz.

Bunun dışında kabullenmeye çalışın: Bir sesi kontrol edemeyeceğinizi bildiğinizde sinir olma oranınız da azalır.

Gördüğünüz gibi, işin erbabı kibarca “mecbursan tadını çıkar” diyor. Öyleyse hayırlı vuvuzelalar hepinize!