Osmanlı'dan tescilli tek futbol kulübü

Tarihçi Erhan Afyoncu'nun Tarihin Pusuları köşesinde futbolumuzun tarihi ile ilgili paylaştığı ilginç bilgiler:

Beşiktaş 1903, Galatasaray 1905, Fenerbahçe ise 1907'de Sultan Abdülhamid döneminde kurulmuştur. Ancak Sultan İkinci Abdülhamid zamanında dernekler kanunu olmadığı için kurulan spor kulüplerinin kuruluşlarının resmî bir yönü yoktu.

1880'LERDE İSTANBUL'DA FUTBOL

1880'lerde futbol İstanbul'da oynanmaya başlandı. Futbolun İstanbul'da ilk oynandığı yer Kadıköy'de bugün Fenerbahçe stadının olduğu yerdi. İstanbul'da oturan yabancılar ve gayrimüslim Osmanlı vatandaşları, Kadıköy ve Moda'da futbol oynadılar.

Fenerbahçe'nin kuruluş yeri olan Kuşdili Çayırı, futbolun da İstanbul'da ilk oynandığı yerdi. Yabancılar ve gayrimüslim Osmanlı vatandaşları hafta sonları ailece Kuşdili Çayırı'na veya İstanbul'un mesire yerlerine gidiyor hem eğleniyor hem de çayırda futbol oynuyorlardı. Ancak futbol oynamak için kalabalıklar bir araya geldiği için müsabakalar sıkı bir takip altındaydı. Bu yüzden Türk gençleri futboldan uzak duruyorlardı.

Fenerbahçe'nin kuruluş belgesi

Fenerbahçe Spor Kulübü

Kuruluş amacı: Beden ve fikir eğitimini yaygınlaştırmak, vatan gençlerini hayat mücadelesine, sıkıntılara ve askeri seferlere (savaşmaya) alıştırmak.

Yeri: Kuşdili Çayırı

Kuruluş tarihi: 1907 (Rumi 1323)

Reis-i Umumî: Hamid Hüsnü Bey, Reis: Fuad, Genel kaptan: Galip, Mali işler: Hakkı, Genel sekreter: Hüseyin Hüsnü.

SiYAH ÇORAPLILAR

1897'de Kadıköy'de, İngiliz ve Rumlar'dan oluşan "Football Association" kulübü kuruldu. Türkler de futbola ilgi duyuyor ancak İkinci Abdülhamid insanların toplantı yapmasını ve kalabalık gruplar oluşturmasını istemediği için kulüp kuramıyorlardı. Reşat Danyal, Fuat Hüsnü ve arkadaşları 1899'da Black Stocking (Siyah Çoraplılar) isimli bir futbol kulübü kurdular. Kulüplerine İngilizce isim koyarak, resmi takibattan kurtulmayı ummuşlardı.

Black Stocking, bir süre sonra dağıldı. Ancak Türkler'in içindeki futbol aşkı sönmemişti. Nurizade Ziya Bey, Ayetullah Bey ve Necip Bey'in başını çektiği bir grup Türk Kuşdili Çayırı'nda 1907'de Fenerbahçe'yi kurdular.

KULÜPLERiN TESCiLi KURULUŞLARINDAN SONRA OLDU

Sultan İkinci Abdülhamid zamanında dernekler kanunu olmadığı için kurulan spor kulüplerinin hiçbir resmî özelliği yoktu. Cemiyetler (Dernekler) kanunu İkinci Meşrutiyet'ten sonra 16 Ağustos 1909'da çıkarıldı. Bu tarihten sonra birçok dernek kuruldu ve daha önce gayriresmi olarak kurulanlar da tescil edildi. Örneğin Fenerbahçe 1907'de kurulmasına rağmen resmî tescili 1913'tür.

Burada yayınladığımız belge, üç büyük futbol kulübümüz hakkında şu ana kadar bulunmuş ilk resmî Osmanlı tescil belgesidir. Derneklerin çoğalmasından sonra Emniyet Müdürlüğü İstanbul'da faaliyet gösteren derneklerin hangileri olduğunu kayda geçirmiştir.

Fenerbahçe ile ilgili kayıtta 1907'de Kuşdili Çayırı'nda kurulan ve başkanlığını Hamid Hüsnü (Kayacan) Bey'in yaptığı Fenerbahçe Spor Kulübü'nün kuruluş amacı "Beden ve fikir eğitimini yaygınlaştırmak, vatan gençlerini hayat mücadelesine, sıkıntılara ve askeri seferlere (savaşmaya) alıştırmak" olarak zikredilmektedir.

Futbol hakkında ilk Osmanlı belgesi

Osmanlı Arşivi'nde, futbol oyununa dair tespit edebildiğimiz ilk belge 23 Kasım 1890 tarihlidir. Belgede, Moda'da ikamet eden İngiliz uyruklu Mösyö Witt'in oğullarının nezareti altında, 20-25 kadar genç İngiliz'in önceki yıllarda olduğu gibi futbol oynadıklarından söz edilmektedir. Belgede "önceki yıllarda olduğu gibi" kavramının kullanılması, 1890'dan önce de yabancıların kendi aralarında futbol müsabakaları tertip ettiğini gösteriyor:

"Kadıköy Moda'da ikamet eden İngiltere Devleti tebaasından Mösyö Vitek'in oğullarının nezareti altında olmak üzere İstanbul'da oturan 20-25 kadar genç İngiliz'in geçen yıllarda olduğu gibi dünkü cumartesi günü de Kuşdili Çayırı'nda toplanarak iki tarafı kapı şekline konulmuş ve etrafına hat çekilmiş bir daire içinde lastikten mamul top ile oynadıkları görülerek olay soruşturulmuştur. Yapılan tahkikatta, oyunun yardımsever İngilizler tarafından mektepler yararına düzenlendiği, bu vesileyle toplanacak yardımın, İngiliz delikanlılarının oynadığı oyun kim tarafından kazanılırsa onlar tarafından mekteplere bağışlandığının kabul edileceği anlaşılmıştır.

İngilizler'in, bu maç yapılana kadar her cumartesi toplanıp talimlerine devam edecekleri de öğrenilmiştir. Üsküdar mutasarrıflığı esas maçın ne zaman yapılacağını ne miktar para toplanacağını ve hangi mekteplere dağıtılacağını da araştırmaktadır. Bütün bunlar yaşanırken herhangi bir uygunsuzluğun meydana gelmemesi için tedbirler alınması ve gelişmelerin Zaptiye Nezareti'ne bildirilmesi gerekmektedir. 23 Kasım 1890."

İstanbul Ligi

İzmir'de futbolun öncülüğünü yapanlardan James La Fontaine, 1889'da İstanbul'a yerleşti. Böylece onun girişimleri ile futbol İstanbul'da da oynanmaya başladı. İstanbul'da ikamet eden yabancılar ve gayrimüslim Osmanlılar, kendi aralarında oluşturdukları takımlarla, Kadıköy ve Moda'da futbol maçları düzenledi.

Fenerbahçe'nin ilk şampiyonluğu

1904 yılında İstanbul Futbol Ligi kurulup maçlar yapılmaya başlandı. 1909-1910 sezonundan itibaren Fenerbahçe de İstanbul Ligi'nde yer almaya başladı. Fenerbahçe bu ligdeki ilk şampiyonluğunu 1911-1912 sezonunda kazandı.

ÇİN'DEN İNGİLTERE'YE FUTBOL

Futbol denince aklımıza hemen bu sporun anavatanı İngiltere gelir. Ancak futbol İngilizler'in icat ettiği bir oyun değildir. İngilizler, ilk futbol kurallarını tespit ettikleri için İngilizler'le özdeşleşmiştir.

Baruttan matbaaya birçok icatta olduğu gibi futbolun da ilk oynandığı yer Çin'dir. Çinliler, Milattan Önce 4000'li yıllarda içi tüyle dolu bir topla futbol oynuyorlardı. Kıta Avrupası'nda Galya'da, yani Fransa'da "seault" ismiyle gördüğümüz bu oyun, Fransızlar'ın 11. yüzyılda adayı işgaliyle İngiltere'ye gitti.

Futbol ilk dönemlerinde belli kuralı olmadan oynanan bir oyundu. Oyuncu sayısı sınırlaması olmadan iki köy halkı birbiriyle tarlalarda, meydanlarda kafa göz kırarak mücadele ederdi. 19. yüzyılda Londra'da kulüp, kaptan ve temsilcileri bir barda toplanarak Football Association'ı kurmalarından sonra futbolun ilk kuralları olan Cambridge Kuralları tespit edildi. Cambridge Kuralları, futbola İngiliz damgasını vurdu.